بانک مرکزی امریکا در روزهای پایانی سال 2016 میلادی تصمیم به افزایش نرخ بهره امریکا از حدود 0.5 به 0.75درصد گرفت و اعلام کرد که درسال آینده احتمالا طی سه مرحله و هر بار 0.25درصد نرخ بهره افزایش یافته و تا انتهای سال 2017 به حدود 1.5درصد خواهد رسید.
به دنبال این تصمیم، نرخ دلار در برابر سایر ارزهای جهان تقویت و نرخ هر اونس طلا کاهش 35دلاری داشت و پیش‌بینی می‌شود که در روزهای آینده نیز نرخ طلا و سایر ارزها کاهش بیشتری داشته باشد به خصوص از آن جهت که اعلام شده تا پایان سال 2017 احتمالا 0.5درصد دیگر به نرخ بهره اضافه خواهد شد.
بعد از اعلام نتیجه نشست فدرال رزرو این خبر بی‌تردید به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات حوزه مالی و پولی در سراسر جهان منتشر و به دنبال آن واکنش کارشناسان، مسوولان و همچنین بازارهای عمده مالی و اقتصادی دنیا را به همراه داشت، به‌طوری که در بازار ارز معاملات دلار تا حدی افزایش یافت که در مقایسه با 10سال گذشته در بالاترین سطح از ارزش خود قرار گرفت. از سوی دیگر بازارهای نفت، طلا و بورس نیز به این اتفاق واکنش نشان داده و البته در مقابل افزایش ارزش دلار، عقب نشینی کردند.
این در حالی است که از ماه‌های گذشته و طی هفته‌های اخیر با توجه به زمان اعلام برگزاری نشست فدرال رزرو گمانه‌زنی‌های بسیاری از سوی کارشناسان مطرح شد به گونه‌یی که از قبل پیش‌بینی‌ها بر این قرار گرفت که بازارهای مالی، نرخ‌های برابری ارز و همچنین قیمت کالاها و فلزات اساسی نسبت به هر گونه تغییر در نرخ بهره واکنش نشان خواهد داد که همین اتفاق نیز ثبت شد.
به دنبال این تحولات و تقویت ارزش دلار در برابر سایر ارزها و طلا، در بازار ایران روز پنج شنبه 25 آذر 95، نرخ دلاربه 3965تومان و سکه طلا به یک‌میلیون و 143هزار تومان رسید. اگرچه در بازار جهانی نرخ طلا در برابر دلار کاهش یافته اما از آنجا که نرخ دلار در برابر تومان در ایران افزایش داشته در نتیجه نرخ طلا نیز در بازار ایران افزایش داشته است.
روز پنج‌شنبه 25 آذرماه 95 پوند به 4930تومان و یورو به 4310تومان رسیده است. درهم 1105تومان و لیرترکیه 1170تومان معامله شد.برخی کارشناسان با اشاره به اینکه پیشنهاد دولت در لایحه بودجه برای قیمت دلار 3300تومان است، معتقدند که با توجه به قیمت 3970تومانی الان بیش از 600تومان اختلاف بین نرخ رسمی و آزاد وجود دارد و این واقعیت‌ها باید توسط دولت دیده شود تا به تعادل بازار و عدم نوسان آن توجه کند.
دلار بالاترین رکورد سال 95 را ثبت کرد
بازار ارز در هفته اخیر دستخوش تغییر و تحولاتی شد و دلار امریکا با رسیدن به نرخ 3954تومان به بالاترین رکورد در امسال و حتی سال قبل رسید. همچنین در همین بازه زمانی یورو بیش از 60 تومان افزایش قیمت داشت و پوند انگلستان با نوسان 35 تومانی همراه شد.
بازار ارز در هفته گذشته با نوسانات نسبتا زیادی همراه شد. در میان ارزهای مختلف در بازار آزاد دلار امریکا در ادامه روند صعودی خود در آخرین روز هفته گذشته از 3950تومان نیز عبور کرد و به نرخ 4000تومان نزدیک شد اما آخرین نرخ ثبت شده 3965 تومان بوده است.
دلار از حدود یک ماه گذشته روند خود را در جهت افزایش آغاز کرد و در نیمه اول آذر از نرخ 3800 تومان و بعد هم از نرخ 3900تومان عبور کرد تا بیشترین میزان افزایش قیمت را در سال جاری تجربه کرده باشد.
بعد از این، نوسانات از نیمه دوم آذر از نوسانات دلار کاسته شد و در حدود مرز 3900تومان به ثبات نسبی رسید. اما بار دیگر در هفته گذشته با روند صعودی مواجه شد و با عبور از نرخ 3950تومان رکورد جدید را در حداقل دو سال گذشته به ثبت رساند.
دلار امریکا در اوایل هفته گذشته با قیمت 3900 تومان در بازار آزاد عرضه شد، در ادامه هفته به 3919 تومان رسید و در نهایت در روز پنج‌شنبه 25 آذر، 3954تومان فروخته شد تا در مجموع دلار در هفته گذشته 54 تومان با افزایش قیمت مواجه شود.
در میان سایر ارزها، یورو نیز مانند دلار با روند صعودی مواجه شد و در مجموع بیش از 60تومان افزایش قیمت پیدا کرد. این ارز در ابتدای هفته گذشته 4243تومان در بازار قیمت داشت. در اواسط هفته به 4279تومان رسید و در آخرین روز هفته نیز از مرز 4300تومان گذشت و روی نرخ 4305تومان ایستاد.
پوند بریتانیا نیز در همین بازه زمانی با حدود 35 تومان نوسان قیمت همراه شد. پوند در اوایل هفته گذشته با نرخ 4918تومان در بازار آزاد مشاهده شد، در ادامه هفته با حرکت صعودی به 4960تومان رسید و در آخرین روز معکوس شد و با نرخ 4933 تومان به حرکت خود پایان داد.
همچنین لیر ترکیه در هفته گذشته بین 1159 تا 1168تومان در نوسان بود تا در مجموع در این مدت 9تومان نوسان قیمت را پشت سر گذاشته باشد. در میان دیگر ارزها، یوآن چین هم بین 589تومان تا 593 تومان درنوسان بود.
حرکت طلای داخلی خلاف بازار جهانی
در بازار جهانی طلا هر اونس به 1134دلار رسیده و کاهش یک‌درصدی داشته است اما در بازار ایران نرخ طلا افزایش داشته است. رییس اتحادیه طلا و جواهر تهران به تشریح وضعیت بازار طلا و سکه در هفته اخیر پرداخت و تصریح کرد که بازار داخلی طلا و سکه تحت تاثیر افزایش نرخ دلار، خلاف بازار جهانی حرکت صعودی پیدا کرده است. محمد کشتی‌آرای گفت: هفته‌یی که گذشت چهارمین هفته متوالی بود که قیمت جهانی طلا با کاهش روبه‌رو شد و در مجموع حدود 35دلار قیمت جهانی طلا کاهش پیدا کرد. وی با اشاره به دلیل کاهش قیمت جهانی گفت که افزایش 35درصدی نرخ بهره در امریکا زمینه‌ساز کاهش قیمت جهانی طلا بوده است.
رییس اتحادیه طلا و جواهر تهران درباره وضعیت سکه و طلا در بازار داخلی عنوان کرد: در بازار داخلی، کاهش قیمت جهانی طلاتاثیر مثبتی روی قیمت‌های داخلی نداشت. در هفته گذشته نرخ ارز افزایش بیشتری پیدا کرد و همین افزایش قیمت باعث شد که قیمت سکه و طلا در بازار داخلی سیر صعودی پیدا کند.
کشتی‌آرای اضافه کرد: در این روند افزایشی سکه تمام طرح جدید از یک‌میلیون و 135هزار تومان به یک میلیون و 143هزار تومان و نیم سکه و ربع سکه به 600 و 320هزار تومان رسید که البته بالا رفتن تقاضا هم به مناسبت عید در این روند تاثیرگذار بود. وی درباره پیش‌بینی قیمت‌ها طی روزهای آینده در بازار سکه و طلا گفت که وضعیت قیمت‌ها در بازار بستگی به وضعیت و روند قیمت ارز دارد.
فراز و فرود نرخ بهره در 6 سال اخیر
بررسی تغییرات نرخ بهره فدرال رزرو از سال 2001 تا 2016 یعنی از دوران ریاست آلن گرینسپن، بن برنانکه و ژانت یلن بر فدرال رزرو فراز و فرود بسیاری را نشان میدهد به‌طوری که نرخ بهره از حدود 6درصد در سال 2001 به یک درصد در سال 2002 رسید و از سال 2004 به بعد با جهش بسیاری به بیش از 5درصد رسید که این روند تا سال 2008 میلادی ادامه یافت اما از سال 2009 و به‌دنبال بحران مالی امریکا نرخ بهره به صفر رسید که تا سال 2015 ادامه یافت و از آن پس آرام‌آرام شروع به افزایش کرد. احتمالا قرار است طی سه مرحله و هر بار 0.25درصد نرخ بهره افزایش یابد تا در پایان سال 2017 به حدود 1.5درصد برسد.
اثر مقطعی بر قیمت داخلی ارزها
حسینی هاشمی کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دولت جدید امریکا به‌دنبال تقویت دلار نسبت به سایر ارزها نیست، گفت: دولت امریکا به‌دنبال کاهش واردات و توسعه صادرات است اما افزایش ارزش دلار نقطه مقابل این اهداف قرار دارد.
سیدبهاءالدین حسینی‌هاشمی، با اشاره به افزایش 0.25درصدی نرخ بهره در امریکا، اظهار داشت: افزایش نرخ بهره قطعا تاحدودی موجب تغییر در نرخ برابری دلار در برابر سایر ارزها می‌شود. وی افزود: تقویت دلار نسبت به ارزهای دیگر و کاهش بهای اونس ازجمله پیامدهای این تصمیم فدرال رزرو امریکاست.
اهمیت تغییر برای بازارهای جهانی
آیت تجلی کارشناس امور بانکی، به چرایی تغییر نرخ بهره اشاره و این‌گونه توضیح داد که بالا رفتن نرخ دلار باعث جذب سرمایه بیشتر به سمت بازارهای امریکا و به‌تبع آن خروج سرمایه از سایر کشورهاست در عین حال که این افزایش موجب تقویت قیمت دلار در مقابل سایر ارزها خواهد شد که در مجموع باعث تغییر تراز تجاری میان امریکا و شرکای تجاری آن است.
با این حال برخی کارشناسان معتقدند که پایین نگه داشتن نرخ بهره امریکا در سال‌های گذشته که در حد صفر بود و اینکه چرا باید اکنون افزایش یابد موضوعی است که به تصمیمات فدرال رزرو در مورد نرخ بهره برمی‌گردد که در واقعیت می‌تواند اثر مهمی در زندگی هر شخص داشته باشد.
این درحالی است که وقتی فدرال رزرو نرخ بهره را پایین نگه می‌دارد یعنی جریان نقد بیشتری در اقتصاد وجود داشته و احتمالا می‌تواند فعالیت اقتصادی و شغل بیشتری را ایجاد کند، اما وقتی برای مدتی نرخ بهره پایین نگه داشته می‌شود، ممکن است به ایجاد تورم بالا بینجامد و سایر شاخص‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار دهد که در این حالت فدرال رزرو تغییر جهت داده و برای افزایش نرخ بهره اقدام خواهد کرد.
احتیاط فدرال رزرو
اما ماجرای تغییر نرخ بهره امریکا محدود به چند جلسه اخیر فدرال رزرو نیست و از ماه‌ها قبل این بحث مطرح بود؛ سیاستی که هر بار واکنش مقامات بانک مرکزی امریکا به‌ویژه خانم «یلن» به‌عنوان رییس کل این بانک موجب ایجاد تکانه‌هایی در بازارهای مالی خاصه ارز می‌شد.
در دوره‌های اخیر احتمالات مطرح شده درباره تغییرات نرخ بهره کلیدی فدرال رزرو، بارها ارزش دلار را در مقابل سایر ارزها دستخوش تغییر کرد. موضوعی که رییس کل فدرال رزرو اغلب محتاطانه درباره آن اظهارنظر کرده و به صراحت از برنامه بانک مرکزی امریکا برای هر تغییری در آن به‌ویژه افزایش نرخ سخن نگفته بود که اعمال احتیاط یلن درباره احتمال افزایش نرخ بهره، حتی ریزش ارزش دلار در مقابل برخی اسعار را به همراه داشت.
اما در مقابل مواضع گاها مثبت فدرال رزرو برای افزایش نرخ بهره کلیدی در امریکا، با واکنش مثبت برای ارزش دلار نیز همراه بود و زمانی که رییس کل فدرال رزرو از احتمال افزایش نرخ بهره در ماه‌های پیش رو سخن می‌گفت، ارزش دلار تقویت و سایر بازار‌ها نیز به‌تبع این تغییر واکنش نشان می‌داد به‌ویژه بازار طلا در روندی معکوس کاهشی می‌شد. با این حال وعده خانم یلن بر این بود که اگر مطابق انتظار، شاخص‌های اقتصادی و اشتغال بهبود یابد، فدرال رزرو در ماه‌های آینده پایانی سال 2016 اقدام به افزایش نرخ بهره کلیدی می‌کند که البته این اتفاق در هفته اخیر افتاد.
یلن و ماندگاری در فدرال رزرو
فدرال رزور درحالی تصمیم به تغییر نرخ بهره گرفته که برخی آن را ناشی از شرایط سیاسی موجود و انتخاب ترامپ و اهمیت این موضوع برای وی دانسته‌اند هر چند در طرف دیگر این موضوع هم مورد توجه است که فدرال رزرو از مدت‌ها پیش برای تغییر نرخ بهره هدف‌گذاری کرده بود و اتفاق اخیر را نمی‌توان به نتایج انتخابات امریکا پیوند داد.
با این حال در این بین باید به برخی اختلاف‌نظرها و سیاست‌های متفاوت بین رییس کل فدرال رزرو و رییس‌جمهور جدید امریکا به‌ویژه در مورد تغییر نرخ بهره و به‌دنبال آن طرح برخی شایعات مبنی بر احتمال کنار گذاشتن یلن از ریاست بانک مرکزی این کشور اشاره داشت. اینکه آیا ترامپ با روی کار آمدن خود می‌تواند یلن را برکنار کند یا خیر؟ این درحالی است که بررسی روند فعالیت فدرال رزرو و انتخاب ریاست کل آن در مجموع نشانی از آن ندارد که ترامپ از قدرت مستقیم برای برکناری رییس کل فدرال رزرو برخوردار باشد.
اوج‌گیری دوباره انواع ارز در بازار
انتظار فعالان بازار از رونق خرید و فروش‌ها در ماه‌های پایانی سال و همچنین آغاز سال نو میلادی حکایت دارد. فعالان بازار ارز می‌گویند معمولا در ماه‌های پایانی سال حجم معاملات و خرید و فروش‌ها افزایش خواهد یافت در عین حال، به‌زودی و با آغاز سال نو میلادی و کریسمس احتمال رونق خرید و فروش‌ها دور از انتظار نیست و ممکن است به افزایش قیمت‌ها در بازار ارز منجر شود.
طی یک ماه اخیر قیمت دلار دستخوش تغییر شده و روند صعودی را طی می‌کند. برخی کارشناسان تغییرات سیاسی در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا را عامل افزایش قیمت دلار دانسته و برخی دیگر افزایش را نشانه دخالت بانک مرکزی در بازار می‌دانند. برخی کارشناسان اتاق بازرگانی ایران نیز از ابتدای امسال معتقد بودند با توجه به نرخ تورم قیمت دلار باید به مرز 4هزار تومان برسد.