آنچه درباره چك باید بدانیم

چك رایج‎ترین وسیله پرداخت می‎باشد و غالب افراد به نحوی از انحاء با آن سر و كار دارند. با این حال صدور چكهای بی‎محل از مشكلات عمدهٔ مردم و محاكم دادگستری است. نقش اساسی و كلیدی چك، در گردش امور اقتصادی و استفاده از آن بعنوان قائم مقام پول قابل انكار نیست. علیرغم صدور چكهای بدون محل، افراد عادی از قوانین مربوط به چك و حقوق صادركنندگان یا دارندگان چك اطلاع دقیقی ندارند.
به همین دلیل چك را می‎توان از جمله مسائلی برشمرد كه نیاز به بررسی حقوقدانان صاحب‎نظر داشته و تشریح ظرایف آن در حوزه وظایف آنان قرار دارد.
لیكن این موضوع سبب آن نمی‎شود كه سایر اشخاص كه به نحوی از انحاء با چك سر و كار دارند از یادگیری مفاهیم و قوانین مربوط به آن غفلت نمایند چرا كه در غیر این صورت نوعاً خسارات غیرقابل جبرانی متوجه دارندگان چك می‎شود و بدین لحاظ لازم است كه قبل از قرارگرفتن در شرایط دشوار جهت وصول وجه چكهای در اختیار، چاره كار را پیش‎بینی نموده و تمهیدات لازم را فراهم نمایند.
هدف نوشتار حاضر علاوه بر تلاش در جهت آشنایی بیشتر با آخرین مصوبه قانونی درخصوص چك، این است كه خوانندگان محترم كه به نحوی در مقام انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی می‎باشند و یا به نحوی در امر فروش محصولات شركتها فعالیت می‎نمایند به این نكته آگاهی یابند كه امروز دیگر چك به تنهایی تضمین مناسبی برای بازپرداخت دیون و انجام تعهدات اشخاص نمی‎باشد و لذا بایستی در اخذ آن از اشخاص نهایت مراقبت را نموده و در موارد ضروری از راهنمایی‎های ارائه‎شده در متن نوشتار استفاده شود تا از این رهگذر آسیب‎های احتمالی را به حداقل برسانیم.
● تعریف چك:
طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت چك نوشته‎ای است كه به موجب آن صادركننده وجوهی را كه در نزد بانك دارد كلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‎نماید. چك در موقع صدور قائم به سه شخص است: ۱- صادركننده ۲- بانك ۳- كسی كه چك در وجه او صادر می‎شود و می‎تواند وجه آن را از بانك دریافت دارد.
● صورت چك:
به موجب ماده ۳۱۱ قانون تجارت در چك باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادركننده برسد. چك ممكن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله كرد باشد.
۱. محل صدور : در اوراق چك موجود قید محل صدور پیش‎بینی نشده است. هرگاه محل صدور چك در روی چك قید نشود به نظر می‎رسد می‎توان محل شعبه بانك را كه در روز چك قید شده و چك بر عهده آن صادر می‎شود را محل صدور چك محسوب داشت. مگر اینكه دارنده چك ثابت نماید كه چك در محل دیگری صادر شده است.
۲. تاریخ صدور : تاریخ صدور چك باید به تعیین روز و ماه و سال باشد. بهتر است به حروف نوشته شود ولی بانكها چكی كه تاریخ آن به عدد نیز نوشته شده باشد را قبول می‎كنند. بانكها از قبول و پرداخت چكی كه تاریخ صدور (سررسید) نداشته باشد خودداری می‎كنند.
۳. نام و امضای صادركننده : چكی كه از طرف صادركننده امضاء نشده باشد فاقد ارزش است. علاوه بر آن امضای صادركننده بر روی چك باید با نمونه امضای وی كه در بانك مربوط موجود است در حدود عرف بانكداری مطابقت داشته باشد. در غیر اینصورت بانك از پرداخت وجه خودداری خواهد كرد.
۴. مبلغ چك : مبلغ چك به حروف و عدد هر دو نوشته می‎شود. در صورت وجود اختلاف بین آنها بانك از پرداخت وجه چك خودداری می‎نماید.
برای رفع اختلاف صادركننده می‎تواند مبلغ صحیح را در پشت چك وشته و امضاء نماید. در صورت وجود قلم‎خوردگی یا تصحیح اشتباه یا تغییر در متن لازم است كه صحیح آن در پشت چك نوشته شده و به وسیله صادركننده امضاء گردد.
● انواع چك:
به موجب ماده ۱ قانون صدور چك انواع چك عبارتند از: چك عادی، چك تأیید شده، چك تضمین شده و چك مسافرتی.
▪ تذكر : باید دانست كه معضلات ناشی از تخلف‎ها بیشتر خاص چكهای نوع عادی است.
۱- چك عادی: چكی است كه اشخاص عهده بانكها به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادركننده آن ندارد. اگر حساب جاری صادركننده موجودی داشته باشد بانك وجه چنین چكی را به شرطی كه تنظیم آن ایراد نداشته و امضای صادركننده با نمونه امضای وی كه در بانك موجود است در عرف بانكداری مطابقت داشته باشد به دارنده آن پرداخت می‎كند. در صورتی كه موجودی حساب صادركننده چك نزد بانك كمتر از مبلغ چك باشد به تقاضای دارنده چك بانك موظف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده چك بپردازد و برای كسری مبلغ گواهی عدم پرداخت صادر كند.
۲- چك تأیید شده : چكی است كه اشخاص عهده بانكها به حساب جاری خود صادر و توسط بانك پرداخت وجه آن تأیید می‎شود. بانك وقتی چك را تأیید می‎كند كه صادركننده معادل وجه چك در حساب خود موجودی داشته باشد. بعد از تأیید چك بانك معادل مبلغ آن را در حساب صادركننده مسدود می‎كند چون در این صورت بانك مسؤول پرداخت آن است لذا تا زمانی كه چك قابل مطالبه می‎باشد مسدود بودن مبلغ مزبور را حفظ می‎نماید.
۳- چك تضمین ‎شده : چكی است كه توسط بانك به عهده همان بانك به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانك تضمین می‎شود. در این نوع چك بانك متعهد پرداخت وجه چك می‎باشد. باید درنظر داشت كه در چك تضمین شده نیز بانك معادل وجه چك، موجودی حساب مشتری مربوط را برای پرداخت آن اختصاص می‎دهد.
۴- چك مسافرتی : چكی است كه توسط بانك صادر و وجه آن در هریك از شعب آن بانك یا توسط نمایندگان و كارگزاران آن پرداخت می‎گردد. كسی كه چك به نام او صادر شده در موقع تحویل گرفتن روی آن را امضاء می‎كند. و در موقع دریافت وجه آن امضای دیگری در روی چك می‎نماید. بانك درصورتی وجه چك را می‎پردازد كه دو امضای مزبور با یكدیگر مطابقت داشته باشد.
● محل چك:
محل چك وجوهی است كه صادركننده در حساب خود نزد بانك دارد. بنابراین محل چك ممكن است وجوه نقدی صادركننده یا اعتباری باشد كه از طرف بانك در اختیار او قرار گرفته است. طبق ماده ۳ قانون چك صادركننده چك باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذكور در بانك وجوه نقد داشته باشد.
● نوشتن مطالب متفرقه بر روی چك:
ممكن است در روی چك مطالب دیگری از قبیل اینكه وجه چك راجع به فلان معامله است و غیره توشته شود. این نوشته‎ها در اعتبار چك مؤثر نیست. هرگاه در متن چك شرطی برای پرداخت ذكر شده باشد بانك به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
● چك بی‎محل (بلامحل):
▪ چك در دو صورت بی‎محل است:
۱- وقتی كه صادركننده در تاریخ صدور چك در حساب مربوط به آن كه در بانك دارد معادل مبلغ چك موجودی داشته ولی بعداً تمام یا قسمتی از وجهی را كه به اعتبار آن چك صادر كرده است از بانك خارج نماید.
در صورتی كه موجودی حساب صادركننده چك نزد بانك كمتر از مبلغ چك باشد به تقاضای دارنده چك بانك مكلف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده چك بپردازد. در این صورت چك مزبور نسبت به مبلغی كه پرداخت نگردیده بی‎محل محسوب خواهد شد. بدین ترتیب باید گفت كه چك ممكن است كلاً یا بعضاً بی‎محل باشد.
۲- وقتی كه صادركننده در تاریخ صدور چك در حساب مربوط به آن كه در بانك دارد معادل مبلغ چك موجودی نداشته باشد.
▪ چك در حكم بی‎محل:
چك در حكم بی‎محل چكی است كه حساب صادركننده چك مسدود بوده وی با علم به این مسدودبودن مبادرت به صدور چك كرده باشد (ماده ۱۰ ثانون صدور چك).
● چك غیرقابل پرداخت:
▪ چك از جمله در موارد زیر غیرقابل پرداخت خواهد بود:
۱- هرگاه صادركننده دستور عدم پرداخت چك را به بانك بدهد، در موارد خاص مذكور در ماده ۱۴ قانون صدور چك كه شامل موارد ذیل می‎گردد : الف ـ چك مفقود شده باشد. ب ـ چك سرقت شده باشد ـ ج – چك جعل شده باشد یا از طریق كلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده باشد.
۲- هرگاه امضای صادركننده در چك با نمونه امضای وی در بانك طبق عرف بانكداری مطابقت نداشته باشد.
۳- هرگاه در متن چك قلم‎خوردگی وجو.د داشته باشد.
۴- هرگاه در مندرجات چك اختلاف وجود داشته باشد.
۵- هرگاه چك به علت نبود موجودی صادركننده بی‎محل باشد. درخصوص بند یك فوق صادركننده چك موظف است برای پیشگیری از پرداخت وجه آن توسط بانك به ترتیب زیر عمل نماید.
● دستور عدم پرداخت:
به موجب ماده ۱۴ قانون صدور چك صادركننده چك یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینكه چك مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق كلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده می‎تواند كتباً دستور عدم پرداخت وجه چك را به بانك بدهد.
ذینفع در این مورد كسی است كه چك به نام او صادر یا پشت‎نویسی شده یا چك به او واگذار گردیده یا چك در وجه حامل به او واگذار گردیده است.
● تكالیف بانك:
پس از این‌كه دستور عدم پرداخت چك به امضای صادركننده یا ذینفع یا قائم مقام آن‌ها به بانك تسلیم شد بانك، پس از احراز هویت دستور دهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد كرد. در صورت مراجعۀ دارندۀ چك نیز بانك گواهی عدم پرداخت را با ذكر علت، صادر و تسلیم می‎نماید (ماده ۱۴). ضمناً بانك مكلف است در موردی كه دستور عدم پرداخت مطابق ماده ۱۴ قانون صدور چك صادر می‎شود وجه چك را تا تعیین تكلیف آن در مرجع رسیدگی یا انصراف دستوردهنده در حساب مسدودی نگاهداری نماید.
در صورتی‌كه دستوردهنده ظرف یك هفته گواهی تقدیم شكایت خود را به مراجع قضایی تسلیم بانك ننماید بانك مكلف است در صورت تقاضای دارندۀ چك، وجه آن را پرداخت كند.
● تكلیف دستور دهنده:
كسی كه به بانك دستور عدم پرداخت چك را می‎دهد اعم از صادركننده یا ذینفع یا قائم مقام آن‌ها، مكلف است شكایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداكثر ظرف مدت یك هفته گواهی تقدیم شكایت خود را به بانك تسلیم نماید. در غیر این صورت پس از انقضای مدت مذكور، بانك باید از محل موجودی به تقاضای دارندۀ چك وجه آن را پرداخت كند.
● حق شكایت دارندۀ چك و مجازات دستوردهنده:
دارندۀ چك می‎تواند از كسی كه دستور عدم پرداخت داده، شكایت كند. هرگاه خلاف ادعایی كه موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد دستوردهنده به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چك به مدت دو سال یا در صورتی كه صادركنندۀ چك اقدام به صدور چك‌های بلامحل نموده باشد به مجموع مبالغ مندرج در متون چك‌ها و نیز پرداخت كلیۀ خسارات وارد شده به دارندۀ چك محكوم خواهد شد.
● چك وعده‌دار:
چك وعده‎دار، چكی است كه تاریخ مؤخر داشته باشد مانند آن‌كه چك در روز اول دی‌ماه ۱۳۸۳ صادر شود ولی تاریخی كه بر روی چك نوشته شده روز اول بهمن‌ماه ۱۳۸۳ باشد. قانون تجارت تصریح می‎كند كه پرداخت وجه چک نباید وعده داشته باشد (ماده ۳۱۱ ).
می‎توان برای این نوع چك، گواهی عدم پرداخت صادر نمود. واگذاری چك وعده‎دار برای وصول در بانك‌ها مجاز نیست مگر طوری باشد كه در زمان رسیدن چك به بانك، دیگر وعده‎دار نباشد.● مسئولیت تضامنی صادركنندۀ ‌چك و پشت‎نویس‌ها:
صادركنندۀ چك و کسانی‌که آن را پشت‎نویسی کرده‌اند در مقابل دارندۀ چك، مسئولیت تضامنی دارند. در صورت پرداخت نشدن چك، دارندۀ چك می‎تواند به هر كدام از آن‌ها كه بخواهد یا به دو یا چند یا به تمام آن‌ها رجوع نماید. همین حق را هر پشت‎نویس نسبت به صادركنندۀ چك و پشت‌نویس‎های ماقبل خود دارد. اقامه دعوی علیه یك یا چند نفر از مسئولان چك، موجب از بین رفتن حق رجوع به سایر مسئولان چك نیست. اقامه‎كنندۀ دعوی ملزم نیست ترتیب پشت‎نویسی را از حیث تاریخ رعایت كند. در حال حاضر دارندۀ چك با در دست داشتن گواهی بانك دایر بر عدم پرداخت وجه آن می‎تواند به اقامۀ دعوی مدنی علیه صادركننده و ظهرنویس‌ها مبادرت نماید.
● ضمانت چك:
هرگاه كسی پشت چك را با قید این‌كه ضامن صادركننده یا ضامن پشت‎نویس چك می‎باشد امضا كند فقط با كسی مسئولیت تضامنی خواهد داشت كه او را ضمانت كرده است.
● تأمین، وجه‎الضمان یا ضمانت‌نامه بانكی:
طبق ماده ۱۸ قانون صدور چك، رسیدگی‌كننده به جرایم مربوط به چك بلامحل از متهمان (در صورتی‌كه اتهام متوجه آن‌ها باشد) حسب مورد یكی از قرارهای تأمین كفالت یا وثیقه (اعم از وجه نقد یا ضمانت‌نامه بانكی یا مال منقول یا غیرمنقول) را اخذ می‎نماید.
● صدور چك به وكالت یا نمایندگی:
طبق ماده ۱۹ قانون صدور چك در صورتی‌كه چك به وكالت یا نمایندگی از صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد؛ صادركنندۀ چك و صاحب حساب هردو مسئول پرداخت وجه چك هستند و اجرائیه و حكم ضرر و زیان براساس تضامن علیه هر دو صادر می‎شود. به‌علاوه امضا‎كنندۀ چك طبق مقررات این قانون، مسئولیت كیفری خواهد داشت مگر این‌كه ثابت نماید كه عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وكیل یا نمایندۀ بعدی اوست كه در این صورت كسی كه موجب عدم پرداخت شده، از نظر كیفری مسئول خواهد بود.
● گواهی عدم پرداخت:
گواهی عدم پرداخت در ورقه‎ای به نام گواهینامۀ عدم پرداخت كه به آن برگ برگشت نیز گفته می‎شود در بانك صادر می‌شود و دراختیار دارندۀ چك قرار می‎گیرد. این گواهینامه در سه نسخه تنظیم می‎شود. نسخه‌ اول به دارندۀ چك تسلیم و نسخه دوم جهت اطلاع به صادركنندۀ چك، ارسال می‎گردد و نسخه سوم نزد بانك، ضبط و نگاهداری می‌شود.
● موارد صدور گواهینامۀ عدم پرداخت:
▪ مواردی كه بانك مكلف به صدور گواهی عدم پرداخت است عبارتند از:
الف ـ وقتی‌كه چك كلاً یا بعضاً بی‎محل باشد.
ب ـ وقتی‌كه چك به عللی از قبیل عدم مطابقت امضای صادركننده با نمونه امضای موجود او در بانك یا قلم‌‎خوردگی در متن چك یا اختلاف در مندرجات چك و امثال آن قابل پرداخت نباشد.
ج ـ وقتی‌كه حساب صادرکنندۀ چك مسدود باشد.
د ـ وقتی‌كه صادركننده یا ذینفع یا قائم مقام آن‌ها با تصریح به این‌كه چك مفقود یا سرقت یا جعل شده و یا از طریق كلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری تحصیل گردیده؛ كتباً دستور عدم پرداخت وجه چك را به بانك داده باشد.
● بستن حساب جاری صادركننده:
به دستور ماده ۲۱ قانون صدور چك، بانك‌ها مكلفند كلیۀ حساب‌های جاری اشخاص را كه بیش از یك‌بار چك بی‎محل صادر كرده و تعقیب آن‌ها منتهی به صدور كیفرخواست شده باشد بسته و تا سه سال به نام آن‌ها حساب جاری دیگری باز ننمایند.
● مطالبه وجه چك به تبع دعوی كیفری:
به موجب ماده ۱۵ قانون صدور چك، دارندۀ چك می‎تواند وجه چك و ضرر و زیان خود را در دادگاه كیفری مرجع رسیدگی مطالبه نماید، بنابراین دارندۀ چك می‎تواند درخواست مطالبۀ وجه چك و خسارات وارد شده را در همان دادگاهی كه بر اثر شكایت كیفری علیه صادركنندۀ چك، تشكیل گردیده (تا قبل از جلسۀ اول دادرسی) عنوان كرده و از دادگاه‌، محكومیت صادركننده را به پرداخت آن‌ها درخواست كند. در این صورت دادگاه ضمن صدور حكم محكومیت و مجازات صادركنندۀ وی را به پرداخت وجه چك و خسارات وارد شده نیز محكوم خواهد كرد.
در این مورد هرگاه تعقیب كیفری صادركننده موقوف شود دادگاه مطالبه وجه چك و ضرر و زیان دارندۀ چك را مورد رسیدگی قرار داده و صادركننده را به پرداخت آن‌ها محكوم خواهد كرد. زیرا به موجب ماده ۱۲ قانون صدور چك، صدور قرار موقوفی تعقیب در دادگاه كیفری مانع از آن نیست كه آن دادگاه نسبت به سایر خسارات مورد مطالبه رسیدگی و حكم صادر نماید. باید دانست كه دارندۀ چك به تبعیت دعوی كیفری فقط از صادركننده می‎تواند وجه چك و ضرر و زیان خود را مطالبه كند؛ بنابراین هرگاه دارندۀ چك بخواهد از مسئولیت تضامنی صادركننده و کسانی که چک را پشت‎نویس کرده‌اند استفاده كند باید به اقامه دعوی حقوقی علیه آن‌ها مبادرت نماید.
● مواردی كه چك‌، قابل تعقیب كیفری نیست:
در مواردی چك قابل تعقیب كیفری نمی‎باشد و دارندۀ آن نمی‎تواند علیه صادر كننده اقدام به شكایت كیفری نماید، این موارد را می‎توان به سه نوع تقسیم كرد.
۱- مواردی كه اقدام صادركننده‌، موجب غیرقابل تعقیب بودن چك می‎شود.
اگر قبل از این‌كه دارندۀ چك، مبادرت به شكایت كیفری نماید یكی از اعمال زیر انجام شود چك قابل تعقیب كیفری نخواهد بود.
الف ـ صادركنندۀ وجه، چك را نقداً به دارندۀ آن بپردازد.
ب ـ صادركننده با موافقت دارندۀ چك، ترتیبی برای پرداخت چك بدهد. مثلاً موافقت وی را برای پرداخت اقساطی آن جلب نماید یا شخص ثالثی پرداخت وجه چك را در موعدی معین تقبل كند و دارندۀ چك هم به این امر رضایت دهد.
ج ـ صادركننده‌، موجبات پرداخت چك را در بانك فراهم نماید. این امر وقتی می‎تواند تحقق یابد كه صادركننده، معادل مبلغ چك را در حساب خود داشته باشد تا دارندۀ چك بتواند با مراجعه به بانك وجه چك را دریافت کند.
۲- مواردی كه غیرقابل تعقیب بودن چك، مربوط به دارندۀ چك می‎باشد.
این موارد عبارتند از :
الف ـ دارندۀ چك تا شش ماه از تاریخ صدور چك برای وصول آن به بانك مراجعه نكند.
ب ـ دارندۀ چك قبل از انقضای شش ماه از تاریخ صدور چك از بانك، گواهی عدم پرداخت بگیرد ولی ظرف شش ماه از تاریخ گواهی مزبور شكایت كیفری ننماید. البته دارندۀ چك بعد از انقضای شش ماه از تاریخ صدور چك نیز می‎تواند برای وصول آن به بانك مراجعه نماید و بانك‌ها مكلفند تا ده سال از تاریخ صدور چك، وجه آن را به دارندۀ آن بپردازند و در صورت نبودن محل یا غیرقابل پرداخت بودن یا مسدود بودن حساب به صدور گواهی عدم پرداخت و تسلیم آن به دارندۀ چك اقدام كنند كه در این صورت دارندۀ چك فقط می‎تواند به وصول چك از طریق صدور اجرائیه از طریق اجرای ثبت یا اقامۀ دعوی حقوقی در دادگاه مبادرت نماید.
۳- موردی كه غیرقابل تعقیب بودن چك مربوط به وضع چك می‎باشد.
هرگاه چك پس از صدور گواهی عدم پرداخت به دیگری منتقل شود قابل تعقیب كیفری نخواهد بود و دارندۀ آن نمی‎تواند شكایت كیفری کند مگر آن‌كه انتقال قهری باشد.
● مجازات صدور چك با علم به بسته بودن حساب:
قانون صدور چك در ماده ۱۰، صدور چك با علم به بسته‎بودن حساب را، با توجه به محرزبودن ارادۀ صادركننده برای عمل مجرمانه و محرزبودن سوءنیت او از علل تشدید کنندۀ مجازات به شمار آورده و مقرر می‎دارد هركس با علم به بسته‎بودن حساب بانكی خود، اقدام به صدور چك نماید عمل وی در حكم صدور چك بی‎محل خواهد بود و به حداكثر مجازات محكوم خواهد شد و مجازات تعیین‎شده غیرقابل تعلیق است. منظور از غیرقابل تعلیق بودن مجازات این است كه اجرای حكم دادگاه را در این خصوص نمی‎توان معلق ساخت؛ بلكه مفاد حكم باید به اجرا درآید.
بنابراین، مجازات كسی كه با علم به بسته بودن حساب بانكی خود اقدام به صدور چك نماید تا دو سال حبس و ممنوعیت از داشتن دسته چك به مدت دو سال خواهد بود و در صورتی كه صادركنندۀ چك اقدام به صدور چك‌های بلامحل نموده باشد به مجموع مبالغ مندرج در متون چك‌ها محكوم خواهد شد.
● علاوه بر موارد فوق به استناد ماده ۱۳ قانون صدور چك در موارد زیر صادركنندۀ چك قابل تعقیب كیفری نیست:
الف ـ در صورتی كه ثابت شود چك سفید امضا داده شده باشد.
ب ـ هرگاه در متن چك، وصول آن به تحقق شرطی منوط شده باشد.
ج ـ چنان‌چه در متن چك، قید شده باشد كه چك، بابت تضمین معامله یا تعهدی صادر شده است.
د ـ هرگاه بدون نوشته شدن در متن چك نیز ثابت شود كه وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چك بابت تضمین معامله یا تعهدی صادر شده است.
هـ ـ در صورتی كه ثابت گردد چك بدون تاریخ، صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چك مقدم بر تاریخ مندرج در متن چك باشد.
● مجازات صدور چك بلامحل:
به‌موجب ماده ۷ قانون صدور چك، هركس مرتكب بزه صدور چك بلامحل گردد به شرح ذیل محكوم خواهد شد:
الف ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چك كمتر از ده میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۱۰) ریال باشد، به حداكثر ششس ماه حبس.
ب ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چك از ده میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۱۰) ریال تا پنجاه میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۵۰) ریال باشد از شش ماه تا یك‌سال حبس.
ج ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چك از پنجاه میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۵۰) ریال بیشتر باشد به حبس از یك‌سال تا دو سال و محرومیت از داشتن دسته چك به مدت دو سال محكوم خواهد شد. در صورتی كه صادركنندۀ چك اقدام به صدور متعدد چك‌های بلامحل کرده باشد مجموع مبالغ چك‌ها، ملاك عمل خواهد بود. البته چك‌های پنجگانه (وعده‎دار، تضمینی، امانی، مشروط، سفید امضا) از این پس فاقد ظرفیت تعقیب كیفری است و فقط در مورد چك‌های روز كماكان می‎شود به صورت كیفری اقدام کرد.
● اقامتگاه متهم:
به موجب ماده ۲۲ قانون صدور چك آخرین نشانی متهم در بانك، اقامتگاه قانونی او محسوب می‌شود و هرگونه ابلاغی به این نشانی فرستاده می‌شود. هرگاه متهم در نشانی بانكی یا نشانی تعیین شده نباشد یا چنین محلی وجود نداشته باشد گواهی مأمور به منزلۀ ابلاغ اوراق، تلقی می‎شود و رسیدگی قضایی، بدون امضای متهم در پای اوراق ابلاغی ادامه خواهد یافت و دادرسی و صدور حكم در غیاب متهم خالی از اشكال است.
این مجوز از جمله اقدامات حمایتی قانونگذار از دارندۀ چك می‎باشد.

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام